Wat is Mechelen Klimaatneutraal?

Ranja: “Mechelen Klimaatneutraal is het deel van de stad Mechelen dat zich richt op klimaatbeleid. Dit omvat enkele grote pijlers, zoals renovatie en isolatie van het woningpatrimomium, de transitie naar fossielvrij verwarmen en duurzame technieken en klimaatadaptatie zoals ontharden en vergroenen van straten en het bestrijden van toekomstig hittegevaar. Ook het creëren van wetlands rond de stad om overstromingen te voorkomen hoort daarbij. Enkele teamleden zetten zich ook in rond circulariteit om aldus de CO2-uitstoot te verminderen en spaarzaam om te gaan met grondstoffen. Een ander team werkt rond landbouw, waarbij de focus ligt op biologische en natuurvriendelijke methoden.

In het kader van BE REEL! is de renovatie van woningen in een echte stroomversnelling gekomen. Er is een volwaardige dienstverlening opgezet  als een onestopshop/energieloket, waarbij een uitgebreide werking is opgebouwd volgens de klantenreis: ondersteuning bij renovatie van woningen en appartementen gekoppeld aan premies en leningen, duurzaam planadvies voor architecten, maar ook ontzorging via groepsaankopen, intensieve begeleiding voor wie het nodig heeft, enzovoort.

Met pijlers bedoel ik niet dat onze dienst strikt hiërarchisch is ingedeeld. Het spreekt voor zich dat nieuwe energiebronnen erg samengaat met renovatie, dat hergebruik na sloop ook erg verweven zit in renovatieprojecten en duurzaam planadvies. Alles vloeit wel wat samen in eilanden die samen met elkaar werken. We hebben bijvoorbeeld een maandelijks overleg waar telkens een project wordt toegelicht zodat we van elkaar weten waar we mee bezig zijn en makkelijker op elkaar kunnen inpikken. Er is ook een weekoverleg waar iedereen één minuut krijgt om zijn drie topics van de week te vermelden”

Kunnen we dan stellen dat Mechelen Klimaatneutraal levensvatbaar is geworden dankzij BE REEL?

Ranja: ”Het energieloket met de leningen en premies bestond al. Dankzij het BE REEL!-project hebben we de ook de dienstverlening errond kunnen aanpakken en de hele klantenreis uitgebouwd. Dat heeft veel nieuwe initiatieven opgeleverd: informatiemateriaal, nieuwe tools om actief mee aan de slag te gaan, renovatiebegeleiding, duurzaam planadvies, groepsaankopen, alternatieve financieringsmodellen en de werking rond verschillende doelgroepen: meer kwetsbare doelgroepen, verhuurders en appartement eigenaars, bijvoorbeeld.”

De stad Mechelen is ook een partner van het BE-REEL!-project. Kunt u wat toelichting geven bij de projecten waar jullie bij betrokken zijn?

Ranja:” We doen inderdaad wel wat. In grote lijnen kan je vijf grote doelstellingen onderscheiden. De eerste is het bijna-energieneutraal maken van woningen en het ontwikkelen van methodieken daarrond. De stad is begonnen met het geven van duurzaam planadvies, omdat het opviel dat alleen losse maatregelen niet voldoende zijn voor de renovatie van bestaande woningen. Een grondige renovatie is nodig. Om dit te bereiken hebben we een duurzaam planadviseur in dienst genomen die op basis van concrete plannen advies geeft aan architecten en eigenaar-verbouwers samen, over hoe ze verder kunnen verduurzamen. Dit omvat onder andere isolatie van de buitenkant van woningen, maatregelen om hitte te bestrijden en koelte in woningen te behouden, technieken voor energie- en waterbesparing, het gebruik van zonne-energie, ventilatie en het hergebruik van materialen of info over duurzame alternatieven op de markt. Dankzij slimme inrichting en voorzieningen kunnen ingrepen die nu nog niet binnen het budget vallen, in een latere fase worden uitgevoerd. Zo voorkom je niet enkel ‘bouwknopen' maar ook heel wat kosten.”

“De tweede doelstelling is het individuele renovatieadvies en collectieve renovaties. Sinds de opstart van BE REEL! geven we op vraag renovatieadvies aan huis om samen met burgers die willen renoveren te bespreken wat hun prioriteiten zijn. We maken een energiescan en stellen vervolgens een adviesrapport op met een gefaseerd plan. We kijken ook steeds welke leningen en premies de burger in kwestie kan krijgen om kosten zo veel mogelijk te drukken. Naast isolatie komt ook hittepreventie en koeling aan bod. Nadien hebben we dit aanbod uitgebreid naar collectieve renovaties. Aanvullend hebben we hiervoor een aantal vernieuwende methodieken geïmplementeerd. We zijn gestart met vooraf met de bouwdienst een visie voor de wijk op te stellen en kwaliteitseisen, zodat we ook een collectieve bouwvergunning kunnen indienen voor een hele buurt samen. Door dit van tevoren af te stemmen, kunnen we een aannemer vinden die een groepsaanbod wil maken, wat resulteert in een goede prijs-kwaliteitverhouding en minder zorgen voor de burger. Die aanpak vergt wel een verhoogde inzet van personeel naar aanwezigheid in een wijk, communicatie en ook de timing en planning moet strikt in het oog worden gehouden.”

“Een derde doelstelling zijn de zonnepanelen die we samen met de coöperatie Klimaan op sociale woningen plaatsen. Zo hebben we in de sociale woonwijk Otterbeek een hele wijk voorzien van groene energie. Klimaan geeft daarnaast ook advies aan huis en elke Mechelaar kan intekenen op de aankoop ervan. Ons oorspronkelijke doel was om 450 installaties te realiseren in samenwerking met de sociale huisvestingsmaatschappij. De huidige stand van zaken is 2162 zonnepanelen waarvan 730 op sociale woningen. Hoewel we minder huizen hebben bereikt dan gepland, is het aantal geïnstalleerde vermogen veel hoger dan verwacht. Dit komt doordat we hebben ingezet op het delen van energie, waardoor meer huizen kunnen profiteren van dezelfde zonnepanelen. Daarnaast hebben we ook voor huurwoningen een addendum contract uitgewerkt bij plaatsing van zonnepanelen. Via dit contract kunnen huurder en verhuurder afspraken maken rond een vergoeding voor de zonne-energie die lager ligt dan de gewone prijs, een win-win voor iedereen. ”

Ranja: ”Ik denk dan aan de shift naar de prijszetting van gas naar elektriciteit. Momenteel is elektriciteit nog altijd duurder dan gas. Het is dus nodig om die shift in het vooruitzicht te stellen. Ik denk ook aan extra maatregelen om kwetsbare groepen te ondersteunen. De focus moet meer op die groepen liggen, want anderen kunnen de shift maken en zullen dit waarschijnlijk doen als het financieel interessant wordt.  Dan heb ik het over maatregelen als een uitfasering van de meest energieverslindende huurwoningen. Er moeten meer energetische sociale woningen komen en maatregelen zoals een noodkoopfonds of pandschap om verhuurders te ondersteunen.”

Ranja: “Iets rond de duurzaamheid van materialen. We zijn nu volop aan het inzetten op het isoleren van woningen, de shift naar warmtepompen en zonnepanelen. De CO2-uitstoot van de productieprocessen en het wereldwijd transport hiervan is gigantisch. We moeten erover waken dat de hele cyclus in het oog wordt gehouden en niet enkel de doelstelling om minder gas en elektriciteit te verbruiken. Ook de implementatie van de nieuwe technieken gebeurt mogelijk niet op de meest efficiënte manier. Misschien zijn zonnepanelen die je in grote aantallen installeert langs bijvoorbeeld snelwegen efficiënter dan panelen op individuele daken te leggen? De CO2-impact van de renovatiegolf mag wel eens op hogere schaal onderzocht worden. Daarnaast hoop ik dat ook het risico op hitte en de reductie van waterverbruik in de renovatiegolf wordt meegenomen. Zodat we niet het risico lopen dat binnenkort alle woningen zijn geïsoleerd maar meer verbruiken aan airco’s of ons waterverbruik onbetaalbaar wordt ”

Ranja: “Er is een grote contradictie tussen de problemen die er nu al zijn in het dagdagelijkse leven door de klimaatverandering: de hittedagen, wateroverlast, mislukte voedingsoogsten, de energiecrisis,… Dat maakt dat mensen oplossingen nodig hebben op korte termijn. Ik hoop dat de langetermijnvisie niet wordt ondergesneeuwd door kortetermijnoplossingen.”